DRIE TAFERELEN

 

Klimaatverandering en milieuvervuiling zijn het thema van de hongerdoek die in 2009 door de Vastenactie werd uitgegeven (zie volgende bladzijde). Als mensen zijn we verantwoordelijk voor de schepping die God aan ons heeft toevertrouwd. Op de hongerdoek zijn drie taferelen te zien. Links zien we een duistere
scène: de aarde is levenloos geworden; de vegetatie is vernield, de lucht verpest. Een jongetje op een olievat (!) in kolkend en alles verwoestend water kijkt ons aan, smekend om hulp. Het is één minuut voor twaalf!

Daarboven is Gods scheppende hand te zien. God heeft de aarde geschapen met alles wat er op is en aan de mens ter bewaring gegeven. God zag dat het goed was. Zo staat het in de Heilige Schrift, gesymboliseerd in de boekrol. Uit de chaos schept God orde: licht en donker, aarde en lucht, land en water. En de levende wezens, ieder naar zijn soort. De mens krijgt de opdracht er voor te zorgen. Gods geest, in de vorm van de duif, waakt daarover en ziet de mensheid, rechtsonder. 

 

In het midden is een licht te zien, een paaskaars met de alfa en de omega, het paaslicht van Christus. Als we goed kijken zien we alle continenten vertegenwoordigd, jong en oud. Alle figuren hebben iets in hun handen dat met de zeven scheppingsdagen correspondeert, maar dat tegelijk wordt bedreigd: een schaal met water, een korenaar, olie in de lamp, een vogel, bloemen, een geitje, de mensen zelf. De boodschap is klip en klaar: we hebben de opdracht zorg te dragen voor planten, dieren en de mensen, voor heel Gods schepping. Het kleine en het zwakke heeft daarbij onze speciale aandacht nodig. De afbeelding van een schone fabriek rechts, met zwemmende vissen in het water en een palmboom, laat zien dat er genoeg mogelijkheden zijn om te voorzien in de menselijke behoeftes zonder het milieu en het klimaat aan te tasten.

 

EEN NIEUWE SPIRITUALITEIT

 

De hongerdoek ‘Behoud de Schepping’ is een hele goede illustratie bij de zes jaar later, in 2015, verschenen milieu-encycliek Laudato Sí’ van paus Franciscus. De paus volgt in zijn brief dezelfde lijn als Nwachukwu in zijn hongerdoek. Ook de paus begint met een beschrijving van de slechte situatie waarin wereld en klimaat zich bevinden. Om daarbij de vinger op de zere plek te leggen: de uiteindelijke oorzaak daarvan is de menselijke zelfgenoegzaamheid en het neo-kapitalistische winstbejag.

Vervolgens geeft paus Franciscus een onderbouwing van een spiritualiteit van de schepping, die een tegenwicht kan bieden. De wereld en alles daarop is ons als een geschenk van God gegeven. We moeten er dus op een goede manier mee omgaan. De paus roept op tot een ecologische bekering, die de onverschilligheid en moedeloosheid moet doorbreken en die moet uitmonden in een verandering van levensstijl van zowel individuele mensen, als ook van organisaties (waaronder de Kerk zelf) en van de gehele wereldsamenleving.

Ten slotte roept Franciscus op tot een wat hij noemt ‘integrale ecologie’, waarbij alle levende wezens beschermd worden en de zorg voor milieu een christelijke deugd is, in een wereldwijde dialoog en solidariteit met elkaar. Want uiteindelijk kunnen wij als mensen op deze wereld alleen maar overleven als we weten dat wij verbonden zijn met de natuur, met onze naasten wereldwijd en met God.

 

 

EEN ANDERE MENS

 

De mens in zijn totaliteit moet daarbij in een allesomvattende humanistische visie in het vizier komen. Een visie die mensen niet meer reduceert tot ‘behoeftigen’ of ‘probleemgevallen’, niet meer indeelt in slachtoffers en hulpverleners of armen en rijken, zelfs niet meer indeelt in mannen en vrouwen. Vrouw en man zijn gelijkwaardig aan elkaar, ondanks hun verschil in hun wezen, in hun geslacht. In hun gemeenschappelijkheid zijn man en vrouw het evenbeeld van God (Gen. 1, 27).

Ik handel niet solidair wanneer of omdat ik een ‘hulpverlener’ of ‘donateur’ ben met het idee om mensen in nood te helpen, met wie ik verder niets van doen heb. Ik handel solidair omdat mijn mens-zijn verbonden is met het mens-zijn van anderen. Zo lang we onder ‘ontwikkeling’ slechts verstaan dat we ‘daarginds iemand moeten helpen’, iemand met wie ik eigenlijk niets te maken heb, zo lang beschouw ik mezelf als superieur. Pas als ik durf te erkennen dat armen en uitgestotenen in dezelfde ruimte met dezelfde ethische waarden leven als ik, dat ik in een relatie sta tot álle mensen op deze wereld juist omdat ik mens ben, dat een relatie steeds berust op wederkerigheid en dat alle vrouwen en mannen op deze aarde mijn zusters en broeders zijn, pas dan kan een nieuwe wereld vol van gerechtigheid ontstaan, waarin vrede zal doorbreken en overheersen.

Een goede manier van omgaan met elkaar vergt dialoog. Dialoog is iets anders dan discussie, waarbij men de ander met argumenten van zijn eigen gelijk probeert te overtuigen. Discussie gaat uit van wat ík de ánder te zeggen heb. Bij dialoog ga ik uit van wat de ánder míj te zeggen heeft en hoe dat een bijdrage kan zijn om mijn mening en opvatting te verdiepen of bij te stellen.

 

UIT DE ONTMOETING GROEIT IETS NIEUWS

 

De missionaris Tjeu Haumann verwoordt het als volgt als hij missie omschrijft als dialoog: ‘In een echte dialoog staan we open voor elkaar. We komen uit een cultuur, waarin wij het weten. Deze houding blokkeert dialoog. (…) Voor een echte dialoog moet er eerst een relatie van vertrouwen en respect groeien, een relatie waar wij helemaal mogen zijn, waarin wij mogen getuigen van alles waarin wij geloven. Maar dat geldt andersom ook voor de ander die in de relatie eveneens helemaal zichzelf moeten kunnen zijn. In zo’n relatie ontstaat ontmoeting, waaruit iets nieuws voor Afrika kan ontstaan, maar ook iets nieuws voor ons. Een echte dialoog is pas mogelijk, als we beseffen dat we het alleen samen weten’. Dialoog schept ruimte voor elkaar, beslecht grenzen tussen elkaar. Niet alleen omdat ik door de ander in staat ben om in de spiegel te kijken, maar ook omdat ik daardoor besef deel van een groter geheel te zijn.