Op het weidse Friese platteland, ten zuiden van Leeuwarden, ligt het dorpje Jorwert. Het werd eind vorige eeuw bekend door het boek dat journalist/auteur Geert Mak in 1996 schreef: ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’. 

 

De verkeerde deur

Is God daar voorgoed verdwenen? Ik wist van het bestaan van Nijkleaster (Nieuwklooster). Anders dan de naam doet vermoeden is het geen gebouw, maar een beweging. Op de website had ik gelezen wat het in grote lijnen inhoudt: ‘Nijkleaster staat voor stilte, bezinning en verbinding. Een bijzondere plek, midden op het Friese platteland, waar je in alle rust op adem kunt komen. Tegelijkertijd is het een plek waar mensen elkaar ontmoeten in liturgie en gesprek, stilte en wandeling, plezier en recreatie. Nijkleaster zoekt naar nieuwe wegen voor geloof en spiritualiteit. De kerk van Jorwert vormt de uitvalsbasis voor deze zoektocht’. 
God is kennelijk niet helemaal uit Jorwert verdwenen. Om erachter te komen hoe die beweging tot stand is gekomen, wil ik ds. Hinne Wagenaar en zijn vrouw Sietske Visser interviewen die het initiatief genomen hebben tot de beweging Nijkleaster.
In de veronderstelling dat een dominee woont in de pastorie naast de kerk, bel ik daar aan. Wie schetst mijn verbazing toen ik oog in oog stond met Geert Mak! De dominee woont duidelijk ergens anders in het dorp en twee jongetjes wijzen me waar zijn huis staat. Ietwat later dan de bedoeling is, zit ik tegenover Hinne en Sietske. Het interview gaat in het Fries, maar het verhaal wordt toch maar in het Nederlands opgeschreven.

 

Doorstart

Het echtpaar, ze kennen elkaar al vanaf de middelbare school, is in 2012 in Jorwert komen wonen, een van de zogenaamde pioniersplekken in de PKN (Protestantse Kerk Nederland). Voordat ze daar terechtkwamen, hadden ze al een behoorlijk afwisselend traject afgelegd. Hinne vertelt: “Ik ben eerst studentenpredikant voor buitenlandse studenten geweest in Nederland. Daarna zijn we naar Kameroen gegaan waar ik Afrikaanse theologie heb gedoceerd aan het Presbyterian Theological Seminary in Kumba (1998-2002). Toen we terugkwamen in Friesland werd ik gemeente­predikant en kwam vervolgens hier in Jorwert als, zoals dat heet, pionierspredikant”. 
God bleek bijna verdwenen uit Jorwert. De vraag was namelijk of men verder wilde als kerkelijke gemeente of niet. Maar met de adoptie van Nijkleaster als pioniersplek, een nieuwe manier om om te gaan met geloven en spiritualiteit, werd een doorstart gemaakt. Sietske is maatschappelijk werker en is docent aan het ROC Friese Poort in Leeuwarden. 

Leven in een ‘kas’
Nijkleaster kwam natuurlijk niet zomaar uit de lucht vallen. “Wij zijn beide wel van die ‘community’-mensen”, zegt Sietske. “In Groningen, waar wij beiden studeerden, zijn we losgekomen van de traditionele kerk. We waren heel erg betrokken bij het studentenpastoraat en daar hebben we onze eerste vernieuwing meegemaakt. 
Dat heeft zich wel doorgezet. Wij zijn in Taizé in Frankrijk geweest, in Iona in Schotland. Toen wij een jaar in Amerika woonden, heb ik zes weken in Holden Village doorgebracht, een retraitecentrum van de Lutherse Kerk (www.holdenvillage.org) Ik deed daar vrijwilligerswerk en toen we in 1988 uit Amerika terugkwamen, droomden wij ervan om met meer mensen samen te wonen en ons in te zetten met vieringen, ook met gastvrijheid. In een ‘greenhouse’, zo noemden ze dat in het retraitecentrum, een soort ‘kas’, een beschermende plek waar mensen even op adem kunnen komen. 
Dat hebben we ons hele leven wel zo’n beetje meegedragen. In Holden Village waren ze ook al heel erg bezig met duurzaamheid; ze waren vernieuwend met de liturgie, met voeding, met natuur. Terug in Friesland in 2002 zijn we met die ideeën aan het werk gegaan. Wat zou het mooi zijn om hier, waar wij zelf vandaan komen en niet in Frankrijk of Schotland, een plek te creëren waar een mens op adem kan komen. Een stiltecentrum dat een hele veilige plek is. Waar het stil is, maar waar het ook bruist van leven”. Hinne vult aan: “Er zit te weinig toekomst in het kerkelijke model wat we hebben. Het is erg naar binnen gericht en er is te weinig ondernemingsgeest. Wat wij willen, is veel meer midden in de hedendaagse samenleving staan, met een, en dat klinkt dan wel weer ouderwets, monastiek project. Plekken van samenzijn, van gastvrijheid, van pelgrimage, plekken waar je even naar toe kan gaan”. 

Een nieuw soort klooster
We hebben het over Klooster Wittem dat ook zo’n plek is. Daarop zegt Sietske dat er wel wat van die kloostertraditie meegenomen wordt: “Wij proberen drie vieringen op een dag te houden, met elkaar te eten, een ritme in de dag te krijgen, de rust is belangrijk; wel zoeken we nieuwe teksten, nieuwe liederen, nieuwe vormen. We nemen genoeg mee, maar laten ook dingen los. We hebben de zondagse vieringen met de gemeente, maar die hebben we ook al anders ingekleed dan de klassieke traditionele vieringen. Soms kort met mooie muziek, daarna altijd koffiedrinken en een gesprek met een bezinnende vraag”. 
Ze vertelt verder wat er wekelijks op woensdag en vrijdag aan activiteiten en een keer in de maand op zaterdag plaatsvindt. Niet om de mensen uit te leggen hoe het zit, maar om ze handvatten te geven om met zichzelf aan de slag te gaan: in gesprekken, met wandelingen, meditatie, kunst, muziek en zingen. Dat is wel het kenmerkende van Nijkleaster. En getuige het grote aantal mensen dat erop afkomt, voorziet het in een behoefte.
Nu met corona ligt alles een beetje stil, maar er wordt hard gewerkt aan de uitbreiding van Nijkleaster. Net buiten Jorwert ligt een boerderij die verbouwd wordt tot een kloostercomplex, Westerhûs geheten, een plek waar vaste bewoners (kleasterlingen-kloosterlingen) bidden, werken, wonen en gastvrijheid bieden. 
Er wordt voorzien in een gedeelte waar op den duur twaalf vaste bewoners zullen verblijven, waaronder Hinne en Sietske. Er zullen gastvertrekken komen waar mensen voor korte of lange tijd kunnen verblijven. Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad om het zover te krijgen, maar als alles gaat zoals het moet, dan kan in 2022 dit ‘greenhouse’ in gebruik worden genomen. Dan is hun droom helemaal verwezenlijkt. 
Zie voor meer informatie: www.nijkleaster.nl