Veel van wat we tegenwoordig aanschaffen, is ‘made in China’ of ‘made in Japan’. In vrij korte tijd heeft de Aziatische industrie westerse producten gekopieerd en goedkoop weten te produceren. Nu zijn we vaak beducht voor wat er uit Azië komt, niet alleen als het om producten gaat, maar ook om bepaalde ontwikkelingen. Het afgelopen jaar was vooral China de gebeten hond in verband met het coronavirus. Maar ruim een eeuw geleden was de kijk op die landen in Nederland wel anders. 

Tegen het einde van de 19e eeuw kwam er in de kunst een beweging op gang die streefde naar een Gesamt­kunst, een kunst waarbij alle disciplines samenkwamen. Er moest geen scheiding meer zijn tussen kunst en ambacht. Die scheiding was het gevolg van de Renaissance, toen de schilders zich wisten te ontworstelen aan hun status als ambachtsman. Zij maakten ‘hogere kunst’ die niet meer alleen maar voor de gemeenschap bestemd was.  
Maar rond 1900 kwam de behoefte op om kunst te maken die de gemeenschap wél  diende en daarbij verlangde men naar het authentieke en onbedorvene. Een verlangen dat we overigens vandaag opnieuw bespeuren, al formuleren we dat anders en hebben er andere ideeën bij. 

Wat dat authentieke en onbedorvene betreft: Nederlandse kunstenaars herontdekten niet-westerse technieken (‘Van die eenvoudige inlanders kunnen we nog ontzaglijk veel leren!’ Aldus een recensent in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift) en voor een nieuwe beeldtaal werd de blik vooral gericht op het ‘Oosten’. Het Nabije en Verre Oosten bleken een ware bron te zijn voor ingrediënten en motieven. De afgebeelde koffiekannen zijn daar een mooi voorbeeld van. Het exotische wordt benadrukt door fabeldieren: angstaanjagend agressieve draken en slangen. Het asymmetrische, gestileerde naturalisme zonder schaduwwerking en perspectief zijn ontleend aan de Japanse prentkunst, terwijl de dieren Chinees aandoen. De levendige dieren vormen een fraai contrast met het bleke en kwetsbare materiaal waarop ze zijn aangebracht. De fascinatie van de toenmalige kunstenaars voor het Oosten heeft veel uitzonderlijke en mooie producten opgeleverd. Misschien dat dat ons nu te binnen schiet als we weer eens ‘made in China’ en ‘made in Japan’ aantreffen op een kom of schotel of wat dan ook.