Het jaarthema voor verhalen uit de Bijbel is ‘water’. Water is onmisbaar voor leven en groei. Waar komt het water vandaan? Wat is de betekenis van water in het boek Genesis, het boek van wording, het eerste boek van het Oude Testament? 

 

Allereerst de vraag: Wat is water? Om het natuurkundig te zeggen: Water is ontstaan door de verbinding van twee gasvormige waterstofatomen met één gasvormig zuurstofatoom (H2O). Met deze korte formule wordt de meest belangrijke materie op aarde aangeduid. 

 

Een bijzonder inzicht
In allerlei culturen zijn er scheppingsverhalen ontstaan waarmee mensen het ontstaan van alles willen verklaren en hun plaats in de schepping willen bepalen. Ook de Bijbel opent met een scheppingsverhaal.
In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde nu was woest en leeg, en duisternis lag over de watervloed; en de Geest van God zweefde boven het water. (Genesis1,1-2)

 

Ook de tweede scheppingsdag gaat over water:
En God zei: Laat er een gewelf zijn in het midden van het water, en laat dat scheiding maken tussen water en water! En God maakte dat gewelf en maakte scheiding tussen het water dat onder het gewelf is, en het water dat boven het gewelf is. En het was zo. En God noemde het gewelf hemel. Toen was het avond geweest en het was morgen geweest: de tweede dag. (Genesis 1,6-8)
De schrijver van het boek Genesis presenteert hier de schepping en de scheiding van water in hemelwater en water op aarde als een voorwaarde voor het ontstaan van leven op aarde. Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar hier is sprake van een bijzonder inzicht: alle leven ontstaat uit water. Hoe wist de schrijver van het boek Genesis dat? We weten het niet. 

 

Wetenschap
Feit is dat vanaf het ontstaan van dit boek (ongeveer 1400 v.Chr.) water een centrale plaats inneemt in het scheppingsverhaal. Toch is die gedachte, of beter het inzicht van water als voorwaarde voor het ontstaan van leven, vrij recent. Pas sinds de mogelijkheid van ruimteonderzoek wordt gespeurd naar waterrijke planeten, want daar is waarschijnlijk leven mogelijk. 
Water neemt op onze aarde een belangrijke plaats in. Het bedekt 71% van het aardoppervlak. De aarde is overigens de enige planeet in ons zonnestelsel met zeeën en oceanen. Alle levende organismen bestaan voor een groot deel uit water. Wij mensen bestaan zelfs voor 60 % uit water. Mensen, dieren en planten kunnen niet leven zonder water. Van alle materie in de wereld is water dus misschien wel het belangrijkste. 
De wetenschap weet overigens nog niet waar al het water van onze planeet vandaan komt. Er zijn wel enkele theorieën. Volgens sommige wetenschappers zijn planeetachtige hemellichamen die neergestort zijn op aarde de belangrijkste ‘waterbrengers’. 
Dankzij zwaartekrachtstoringen van de reuzenplaneet Jupiter vond er een kleine vier miljard jaar geleden een waar bombardement van deze kleine hemellichamen plaats. Van planeetachtigen is bekend dat ze vaak veel water bevatten met dezelfde samenstelling als oceaanwater op aarde. 

 

Koesteren
De theorie van het ontstaan van de aarde doet voor mij niets af aan het scheppingsverhaal. Dat het water afkomstig is van planeetachtigen wil niet zeggen dat het niet ontstaan zou zijn uit Gods scheppingskracht. Dat de aarde en alles wat het bevat niet in zes dagen maar in miljarden jaren is geschapen, betekent voor mij evenmin dat alles niet door God geschapen zou zijn, integendeel. De schepping ontvouwt zich in miljarden jaren.
Op de eerste en tweede scheppingsdag was er nog geen leven, maar werd de voorwaarde voor alle leven geschapen. Er staat ook dat God de wateren scheidde. De oervloed wordt geordend in water in de hemelen en wateren op aarde. Wanneer er orde ontstaat, wordt de aarde bevloeid met hemelwater, maar ook uit bronnen en door rivieren. Zo ontstaat de voorwaarde voor leven en voor de verdere schepping.
Het scheppingsverhaal is voor mij als een evangelie, een blijde boodschap. Van meet af aan is God bezig met die schepping en ondersteunt en begeleidt Hij deze. Zijn Geest zweeft over de wateren en daarmee wordt een beeld van nabijheid, activiteit en koestering gegeven, maar ook een beeld van zoeken. 

 

Ter verantwoording geroepen
Wat zoekt God? Hij zoekt het leven dat Hij schept. Voor mij is het leven niet toevallig ontstaan uit een grote oervloed, maar doelgericht gecreëerd. Schepping vereist zorg en ondersteuning en deze taak wordt in het scheppingsverhaal toevertrouwd aan de mens, man en vrouw. Zij krijgen de taak dieren namen te geven. 
Het geven van een naam aan een dier maakt hen verantwoordelijk voor de schepping. God bezoekt de mens in de Hof van Eden en bevraagt hem. De mens wordt ter verantwoording geroepen. Wanneer de mens dat niet kan waarmaken moet hij de Hof verlaten. Hij wordt verdreven. 
Het verhaal van het verlies van de Hof is ook weer een poging om antwoord te geven op de vraag waarom wij niet meer in de Hof verblijven en waarom het leven vaak zo zwaar is. Wat is mis gegaan? Ongehoorzaamheid, geen gehoor geven aan de verantwoordelijkheid, niet trouw zijn aan de opdracht, dat ging er mis. Dat is een les voor de verdere mensheid. 
Er zijn dingen die je wel en die je niet mag doen. Het niet mogen eten van de Boom der Kennis lijkt onbeduidend, maar het symboliseert dat de mens zijn grenzen moet kennen en gehoorzaam is aan Gods opdracht en zijn Wet.

 

Druppel
Wij mensen staan nog steeds voor de taak te moeten leren de zorg voor de schepping te koesteren als het leven zelf. Wij leven samen op deze aarde met alle mensen, dieren en planten. Wij ademen allemaal de lucht in. Wij drinken allemaal water. Hierdoor zijn wij met elkaar verbonden. Niemand staat er buiten of er boven. Het besef van deze eenheid en verbondenheid kan ons dichter bij elkaar en bij God brengen. 
Dat besef is helaas tot op de dag van vandaag nog niet groot. Water is in ons denken nog steeds niet synoniem voor leven. Mensen beschouwen water nog steeds te veel als materie waarover ze vrij kunnen beschikken, maar dat is een grote misvatting. In het water is de eenheid van de schepping gegeven. Het is niet zomaar materie. Water is belangrijker dan goud en zilver, want uiteindelijk gaat het om ons zelf. Wij zijn water en dat zijn wij ook samen. 
Misschien gaat het alleen maar om het besef als een druppel te zijn in een oceaan, een druppel in een bron, een druppel aan een vleugel van een koolmees. Indien wij zo bescheiden schepsel kunnen zijn dan laten wij ons ego los en worden één met God.