In de Bijbel speelt muziek een grote rol. Het is meer dan een boek vol woorden. Door heel de Bijbel klinken liederen van allerlei soort. Ook instrumentele muziek, vaak met een diepreligieus motief: God prijzen en danken voor, of vragen om, zijn hulp is het meest voorkomende motief bij de muziek die in de Bijbel klinkt.

 

Spontaan
Bij belangrijke gebeurtenissen werd uitbundig gezongen en gedanst. Bij de inwijding van de tempel in Jeruzalem zou er zelfs sprake zijn van een uitgebreide muzikale begeleiding. Koning David wordt wel eens de hofleverancier van de liederen genoemd, omdat hij veel psalmen heeft geschreven. In het boek Samuel raken profeten met behulp van muziek in geestvervoering en terwijl er gezongen werd, vulde Gods majesteit de tempel. Dit moet een ongelofelijk mooi moment zijn geweest.

Er was veel spontaniteit in zang, muziek en dans. Dit is ons westerlingen in feite vreemd. Wij dansen niet voor God en spelen niet op de luit en wanneer wij zingen, klinken onze liederen vaak zwaar, vroom en plechtig. Zingen in de kerk is in onze cultuur een ernstige zaak. Hoe anders was dat in de tijd en cultuur van de Bijbel waar ook uit eerbied voor God werd gezongen, maar ook voor God werd gedanst dat het een lust was.

Ook in het Nieuwe Testament zingen mensen spontaan voor God.

In het evangelie volgens Lucas klinken de drie Hoogliederen of lofzangen van het Nieuwe Testament: het Magnificat (de lofzang van Maria), het Benedictus, de lofzang van Zacharias), en het Nunc Dimittis (de lofzang van Simeon). Op die lofzang van Simeon wil ik hier nader ingaan, want dat lied heeft een bijzondere betekenis en geschiedenis.
“Nu laat U, Heer, uw dienaar in vrede heengaan”
In het evangelie volgens Lucas staat beschreven hoe Jozef en Maria met hun kind naar de tempel komen om het voorgeschreven ritueel bij de geboorte van hun eerstgeboren zoon te volbrengen. Zij brachten het voorgeschreven offer en boden Jezus aan God aan. Zodra Simeon het kind in zijn armen neemt, herkent hij in hem de Verlosser, de Messias, die het volk zal bevrijden en hij brengt spontaan een lofzang uit en looft hij God met de woorden:
“Nu laat U, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals U hebt beloofd. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die U bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk.” (Lucas 2,28-33). 
Deze lofzang wordt ook wel ‘Nunc Dimittis’ genoemd naar het begin van de lofzang zoals die in de Latijnse Vulgaat staat: ‘Nu laat heengaan’.

Maar het blijft niet bij de lofzang van Simeon. Ook de hoogbejaarde profetes Hanna sluit zich aan bij de lofzang en brengt hulde aan God voor dit kind, de redder. Hanna verbleef het grootste deel van haar leven in de tempel om te vasten en te bidden. Ook zij herkende in het kind de Verlossen en Bevrijder van Israël.

De lofzangen laten zien dat het hier om een bijzonder kind gaat en dat dit kind wordt gezien als de vervulling van de vurigste wens van de beide oude mensen: de Messias is gekomen, de redding van het volk is nabij. Zij zijn tot in het diepst van hun hart bewogen. Simeon zegt zelfs dat zijn leven voltooid is. De belofte dat hij de Messias zou zien is aan hem vervuld. Hij is gerust. 

Getijdengebed
Lofzangen zijn zowel dankliederen als profetieën, visies op de toekomst van dit kind en de mensheid. Ze zijn ook een geloofsgetuigenis, een credo, want beide mensen, Simeon en Hanna, zijn naar de tempel gekomen uit geloof en in verbondenheid met God. Zij mogen hier de vervulling van hun droom beleven. 

Lucas schrijft zelfs dat Simeon gedreven door de Geest naar de tempel was gekomen, kennelijk met geen ander doel om zijn droom, zijn visioen, in de armen te mogen sluiten. Lucas vermeldt ook dat de heilige Geest hem had geopenbaard dat hij niet zou sterven voordat hij de Messias zou hebben gezien. Nu hij zijn leven als voltooid ervoer, bad hij om in vrede te mogen sterven.

Simeons woorden hebben overigens buiten de Bijbel om een geheel eigen en unieke ontwikkeling doorgemaakt. Deze hymne heeft een belangrijke plaats gekregen in de getijdenliturgie. Het is een prachtige hymne om de dag mee te besluiten en de nacht in te gaan. Het wordt gewoonlijk gezongen net voor het afsluitende gebed van de completen, het laatste gebedsmoment van het getijdengebed in een klooster. 

Veel componisten hebben het ‘Nunc Dimittis’ op muziek gezet zoals de Italiaanse grootmeester van de vroege barok, Giovanni Gabrieli. De Engelsman 
Thomas Walmisley (1814-1856) heeft juist door ‘zijn’ Nunc Dimittis bekendheid gekregen. Ook de Russische 
componist Rachmaninov toonzette de hymne. De (voorlopig) laatste compositie van de hand van de Russische componist Aleksandr Raskatov werd in 2007 voltooid. Veel koren en orkesten hebben het in hun repertoire opgenomen. Wie het wil horen kan de vele composities van het Nunc Dimittis op YouTube gratis beluisteren. 

 

Het is klaar
Ik durf rustig te stellen dat er geen week op aarde voorbij gaat zonder dat ergens het Nunc Dimittis klinkt. Dit is begrijpelijk want het is een ontroerende en aangrijpende tekst die ook vaak in een uitvaart wordt gezongen. 

Zo is het loflied van de bejaarde Simeon een indrukwekkende afscheidszegen voor stervenden, rouwenden en overledenen, maar ook een inspirerende tekst om tijdens een concert van te genieten. Hij raakt mensen omdat er zo duidelijk een breekpunt aangegeven wordt, een breekpunt in de mens: het is klaar, het is volbracht, het leven is voorbij, je mag heengaan en thuiskomen bij God. 
Keer terug naar God waarvan je nooit ver vandaan bent geweest. De lofzang is een geloofsgetuigenis in de onverbreekbare relatie tussen God en mens.

Door de vele bewerkingen is het Nunc Dimittis een hymne voor alle tijden geworden. De tekst maakt ons bewust van onze sterfelijkheid en draagt ons in een afscheid van een dierbare, terwijl het ontstond in een ontmoeting met de Levende. Hoe bijzonder is het leven. Hoe bijzonder de Bijbel die ons deze rijkdom schenkt.