Gerardus Magazine 2023-2

2023-2

Wittem uit de kunst

Van hooaltaar naar klooster

Lees artikel als pdf
 

Wie de prachtige barokkerk in Wittem betreedt, zal – onvermoed – denken dat de heilige Alfonsus vanaf het begin in de wolken heeft getroond in het imposante hoogaltaar. Maar aanvankelijk hing er een schilderij van de heilige Nepomuk. 
Toen graaf Ferdinand von Plettenberg in 1732 een kerk stichtte tegenover zijn kasteel, koos hij als patroon Johannes Nepomucenus, in gewoon Hollands: Nepomuk. Hij was net heilig verklaard en zeer geliefd bij de adel van Westfalen, waartoe de graaf behoorde.

 

Pikant verhaal
Nepomuk, geboren rond 1350, was een diepgelovige priester in Praag, in het toenmalige Bohemen. Hij was enorm populair bij het volk door zijn preken. Behalve bij de tirannieke koning, wiens echtgenote Nepomuk als persoonlijke biechtvader had. 
De koning liet Nepomuk gevangennemen; na een geheim proces werd hij gefolterd en vervolgens van de Karelsbrug in de Moldau geworpen waarin hij verdronk. Als werkelijke reden voor de veroordeling van Nepomuk gaat het pikante verhaal dat deze weigerde te verklappen of de koningin al dan niet gebiecht had dat ze er een minnaar op na hield. 
Nepomuk weigerde informatie te geven op grond van zijn biechtgeheim. Hij bleef de eeuwen door populair vooral vanwege deze moedige houding. En zo werd hij in 1729 heilig verklaard. Als patroon van de biechtvaders zien we hem vaak afgebeeld met zijn vinger op de mond. Ook werd hij patroon van schippers en bruggen; op veel bruggen zien we daarom een groot beeld van hem. Hij wordt ook aangeroepen tegen watersnood en droogte, dus misschien moeten we dat in onze tijd van klimaatopwarming vaker doen!

 

Oog voor detail
Graaf van Plettenburg schonk een groot schilderij voor het hoofdaltaar in de Wittemse kerk. Maar toen de redemptoristen bijna een eeuw later bezit hadden genomen van het klooster haalden ze het schilderij weg om plaats te maken voor het beeld van hun stichter Alfonsus de Liguori. Toen deze op zijn beurt heilig was verklaard, werden beide heiligen samen patroon van de kerk. 
Op het schilderij dragen engelen Nepomuk met een martelaarspalm in zijn hand naar de hemel. Er is nog veel meer te zien op het schilderij, zoals rechts op de achtergrond het moment dat de soldaten van de koning Nepomuk over de brug gooien. 
Na enige omzwervingen heeft het (anonieme) schilderij van meer dan drie meter hoog een vaste plaats in het klooster, waar het te bewonderen is op de wekelijkse rondleidingen. 

Jeroen de Wit