Dat iemand niet naast een bepaald iemand wil zitten bij een huwelijksdiner komt voor. Een tafelschikking kan voorkomen dat de sfeer erdoor wordt bedorven. Of dat bij een uitvaart iemand op de eerste rij mag zitten, kan tot een fel ‘nee’ van een nabestaande leiden. Wie er na een overlijden als eerste in een rouwadvertentie genoemd moet worden: de kinderen of de nieuwe partner of de vader van de kinderen… Als er veel emoties zijn, kan het antwoord moeilijk zijn. Mensen kunnen elkaars nabijheid soms niet meer verdragen of hebben elkaar teveel aangedaan. Je kunt vergeven en opnieuw beginnen hoog in het vaandel hebben staan, maar je kunt er soms niets mee. Als na jaren gevangenschap de man vrij komt die je kind heeft vermoord, wil je misschien toch een straatverbod voor die persoon. Je kunt voor jezelf vrezen als je oog in oog met die persoon komt te staan. Het is niet gemakkelijk om over deze dingen van het leven zonder oordeel te denken. Bewust en onbewust hebben we een mening en ook een oordeel. Er is soms meer gebeurd dan anderen weten. Het heeft je zo diep geraakt dat de wond nog weer kan schrijnen in jezelf. Aangedaan geweld verjaart niet echt. Anderen zeggen misschien wel dat je je erover heen moet zetten, maar ze weten niet wat het met jou heeft gedaan.

Misschien moeten we aan de andere kant beginnen. De kant van de erkenning. Erkenning die ruimte schept om je intense gevoelens van woede, van gekwetstheid, van haat te uiten. Je wilt het de psalmist misschien wel nazeggen: ‘God verbrijzelt de kop van zijn vijanden’ (psalm 68). Er staan zinnen in de psalmen die je niet verwacht. Ze gaan tot op het bot. Niet dat de psalmist ertoe oproept om de daad bij het woord te voegen, maar we kunnen ons er soms in herkennen. We denken niet alleen maar begripvolle dingen over elkaar en zelfs niet over onszelf. Wat kunnen we de pest aan iemand hebben. Mensen met grote monden die kinderen van ouders scheiden… Kon je ze maar wegstemmen. Woede maakt soms heel duidelijk wat iets of iemand je waard is. Woede kan een vorm van liefde zijn, maar dat is niet zomaar duidelijk. Nu is het een natuurlijk het ander niet. Een buur die overlast bezorgt met zijn muziek is van een andere orde dan iemand die in je huis heeft ingebroken. Je moet appels en peren niet vergelijken.

Toch kan zogenaamd ‘niets’ behoorlijk uit de hand lopen. Ik heb het vaak gehoord: ‘Het was om niets…’ en dan is er zomaar jaren geen contact geweest of is de vraag of hij of zij wel voor de bruiloft moet worden uitgenodigd of een rouwbrief moet ontvangen. Je kunt aan de kant van de ander beginnen, maar ook aan je eigen kant: wat heeft het met jou gedaan, hoe zit het met je eigen woede. Waar staat die precies voor? Het vraagt om moed om naar jezelf te kijken.