Gerardus Magazine 2022-8

2022-8

Mijmeringen van een missionaris

De 22 weeshuizen van padre Ibiapina

Begin 2014 vroeg de nieuwe bisschop mij om bij hem te verschijnen. Ik vermoedde al waar het om zou gaan. Hij was bezig met een nieuw plan dat inhield dat pastoors niet langer dan zes jaar in dezelfde parochie mochten werken. Met mijn twaalf jaar in Juazeirinho zou ik mijn spullen weer bij elkaar moeten pakken. Diplomatiek probeerde hij het onaangename besluit wat te verzachten door te stellen dat ik, met mijn dertig dienstjaren, mocht kiezen uit vier parochies. Hij gaf me een maand bedenktijd. 

 

Casa da caricada
Dat was niet nodig. De keuze kon direct gemaakt worden: Cabaceiras. Waarom? was zijn wat verwonderde reactie. Omdat daar een Casa da Caridade (‘huis van de caritas’) staat. Is dat dan zo belangrijk voor jou? Jazeker, en u moet me op 19 februari installeren. Dan kan ik niet. Nou, dat moet u dan maar regelen. Dat was mijn voorwaarde. Uiteindelijk werd ik op die dag geïnstalleerd door de vicaris.
De bisschop kende het verhaal achter de Casa da Caridade niet. In 1853 werd José Antonio Pereira Ibiapina in Recife priester gewijd. Hij was niet zo jong meer, 47 jaar, en had al een carrière achter de rug als politicus, rechter, chef van de politie en advocaat. Teleurgesteld in de rechtspraak had hij zich teruggetrokken en zich gewijd aan de studie theologie. 
Toen de bisschop over deze man hoorde, vroeg hij hem of hij geen priester wilde worden. Dat wilde hij, op voorwaarde dat er niet meer gestudeerd zou moeten worden. Gezien zijn kennis en toewijding lag een gouden toekomst binnen de kerkelijke hiërarchie in het verschiet. Toen hoorde hij dat er in het binnenland een cholera-epidemie was uitgebroken die aan talloze mensen het leven kostte. Het was eind 1855. 

Het weeshuis van Cabaceiras, na 150 jaar heropend.

Beatas
Op de dag van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekte Ontvangenis vervangt hij zijn familienaam door de naam Maria en vertrekt uit Recife om daar nooit meer terug te keren. Hij trekt het binnenland in en begint met volksmissies. ‘s Avonds wordt er gebeden en gepreekt, overdag worden de mensen aan het werk gezet. 
Overal waar hij komt, verschijnen kerkhoven, waterputten, stuwmeertjes en kapelletjes. Hij blijft rondtrekken, voornamelijk in onze streken. Na zes jaar is er een tweede cholera-epidemie met dezelfde desastreuze gevolgen. Overal komt hij wezen tegen. Hij besluit weeshuizen te gaan bouwen: Casas da Caridade. Uiteindelijk worden het er 22. 
Hoe hij het precies voor elkaar kreeg, weet ik niet. Vermoedelijk wist hij lokale autoriteiten te overtuigen of waren het zelfs deze die Ibiapina uitnodigden om een maatschappelijk probleem op te lossen. Kwestie is dat bouwen op zich nog redelijk eenvoudig is, maar hoe en met wie moet je een weeshuis runnen? Ibiapina wist daar vrouwen voor te vinden die zich volledig aan dit werk gaven, ‘beatas’ genoemd. 
Alles werd georganiseerd: de indeling van de huizen, de dagorde, het lesrooster en de spiritualiteit. Natuurlijk maakte hij vele inspectiebezoeken. De laatste acht jaar van zijn leven kon hij niet meer reizen, maar behield contact via brieven tot zijn dood op 19 februari 1883, de dag dat ik jaren later geïnstalleerd werd.

 

Een wonder
Een van die weeshuizen bouwde hij in Cabaceiras, naast de kerk. Het werd op 15 augustus, Onze-Lieve-Vrouw ten Hemelopneming, van het jaar 1872 in gebruik genomen door zes ‘beatas’ en vermoedelijk een veertigtal kinderen. Het huis moet een veertigtal jaren gefunctioneerd hebben en kreeg daarna verschillende functies, totdat het in handen kwam van een dame die er al vijftig jaar haar notariskantoor in had. 
Ik wist dat niet en bemerkte dat zelfs Ibiapina helemaal vergeten was. Daar moest wat aan gedaan worden. Op allerlei manieren probeerde ik deze missionaris weer onder het stof uit te halen, met zelfs de ‘Ibiapina-prijs’ voor goede studenten en mensen die zich verdienstelijk maken voor pelgrimstochten en een muziekconcours. 
Het weeshuis kreeg ik evenwel niet terug. Dan maar naar de rechter. Hoe die dat voor elkaar gekregen heeft, is mij niet bekend. Wel weet ik dat de notaris mij op 15 augustus 2022 de sleutel kwam overhandigen, exact 150 jaar na de opening.
Een wonder van Maria of van Ibiapina? Hij heeft meer een wonder nodig dan Maria, nu zijn vraag voor heiligverklaring in Rome ligt.

Jan Joris Rietveld