Pater Ruslan Pikh (43 jaar) haalt mij op van het station in Antwerpen. Wachtend op de tram die ons naar de kerk en pastorie van de Oekraïense parochie zal brengen, vraag ik of hij nieuws heeft over de paters Iwan en Bohdan, medebroeders die half november in het door Rusland bezette deel van Oekraïne door militairen zijn opgepakt en sindsdien verdwenen zijn. “Er zijn berichten dat ze ervan beschuldigd worden dat in hun kerk verboden Oekraïense literatuur en zelfs wapens gevonden zouden zijn. Er zijn videobeelden van de twee; een teken dat ze nog in leven zijn”. Maar geruststellend nieuws vindt Ruslan dat bepaald niet…
In oktober j.l. waren zo’n 60 Oekraïners met een bus op bedevaart naar Wittem gekomen, en ik wil nader kennis maken met de parochie van pater Ruslan. Kenden zij Gerardus al? “Jazeker, Gerardus Majella is bekend in Oekraïne; we hebben er ook een Gerardusparochie”. Inmiddels zijn we aangekomen in de grote, maar onderkomen pastorie, naast de imposante Sint-Michiel & Petruskerk in Antwerpen-Zuid. 

 

 

Mobieltjes
De oorspronkelijke Belgische parochie heeft er zondags nog één viering met zo’n 20, hooguit 30 mensen. De Oekraïense gemeenschap heeft twee zondagse vieringen met samen tussen de 400 en 500 kerkgangers. Een jaar geleden was dat nog maar de helft; tot de Russen op 24 februari Oekraïne binnenvielen en er een vluchtelingenstroom op gang kwam. 
Ruslan schat dat er nu zo’n 10.000 landgenoten in en rond Antwerpen zijn. De christenen onder hen zijn verdeeld in de Grieks-Orthodoxe kerk, dat is de met Rome geünieerde kerk waartoe dus ook de redemptoristen behoren, en dan heb je nog de Russisch-Orthodoxe en de Oekraïens-Orthodoxe kerk die op gespannen voet staan met elkaar; beiden hebben ook een kerk in de stad. 
“Natuurlijk leven wij en onze mensen onder grote spanning over wat gaande is in ons land. Iedereen heeft er nog familie. Zij doen ook alles om mensen daar te helpen. Afgelopen zondag werd er na de viering € 2.700 ingezameld voor winterslaapzakken voor onze soldaten. En zojuist nog belde onze provinciaal overste om zgn. ‘powerbanks’, om mobieltjes op te kunnen laden, want de stroom valt er vaak uit en het is heel belangrijk dat we met elkaar kunnen blijven communiceren.”

 

De Belgische connectie
Pater Ruslan Pikh komt uit de omgeving van de westelijke stad Lviv, is in 2006 priester gewijd en heeft o.a. 3½ jaar in Siberië gewerkt, waar in de Sovjettijd veel Oekraïners naartoe moesten verhuizen. Sinds februari 2014 is hij de kleine communiteit komen versterken van Oekraïners in Brussel, die er tien jaar eerder was begonnen. In de loop van het gesprek voegt pater Vitaliy Nazar (41 jaar) zich bij ons. Hij is pas een maand in België; ook hij is benoemd voor de communiteit van Brussel, maar zal vaak pater Ruslan komen helpen in Antwerpen.
De Oekraïense redemptoristen hebben verder nog communiteiten in Barcelona, in de USA en in Canada. In dat laatste land was in het begin van de vorige eeuw de Vlaamse redemptorist Achiel Delaere werkzaam onder Oekraïense migranten. Hij leerde hun taal en ritus om hen pastoraal én liturgisch nabij te zijn. 
Dat wekte bij het hoofd van de Oekraïense kerk zoveel bewondering dat hij de algemeen overste van de redemptoristen vroeg om ook in Oekraïne zelf een klooster te stichten. Tussen 1913 en 1948 hebben maar liefst 31 Belgische paters in Oekraïne gewoond en gewerkt: het begin van wat nu een bloeiende redemptoristen-provincie is geworden die nu zelf medebroeders naar het buitenland uitzendt.

 

Uitnodiging
Vijf van de 45 miljoen Oekraïners verblijven in het buitenland. Naast de migranten die al eerder op zoek naar werk en een beter bestaan hun land verlieten, is het merendeel dit jaar Oekraïne ontvlucht.  “De meesten hopen natuurlijk dat ze weer kunnen terugkeren, maar we moeten realistisch zijn: velen zullen hier hun bestaan verder opbouwen. De bisschop van Antwerpen, Johan Bonny, ziet dat ook in en steunt onze gemeenschap enorm. Hij heeft het bij de gemeente gedaan gekregen dat deze pastorie, een kast van een huis, verbouwd wordt tot drie appartementen: een kleintje voor mij, en twee voor de gezinnen van een Oekraïense priester en een diaken” (in de Grieks-Katholieke kerk zijn diocesane priesters meestal getrouwd. HE). 
De twee paters beloven om in de Kersttijd naar Wittem te komen voor een viering in de Oekraïense ritus en taal. Oekraïners in de wijde omtrek rond Wittem en ook andere belangstellenden zijn welkom op zaterdag 7 januari (12.00 uur).
Ik beloof ondertussen een mooi Gerardusbeeld te zoeken voor hun kerk, want, zo zegt Ruslan: “Na ons bezoek aan Wittem willen de Oekraïners ook in de eigen kerk Gerardus kunnen vereren.”