Als dit nummer bij u in de bus valt, ligt ‘Dry January’ weer achter ons. Dat is sinds enkele jaren de naam van de campagne die erop gericht is om mensen een maand lang geen alcohol te laten drinken. Zij is verwant aan een andere actie: ‘Stoptober’, de campagne die mensen aanmoedigt om een hele maand niet te roken. De overheid waakt over onze gezondheid. Dat is een geruststellende gedachte. 

Vastentijd
Zelf doe ik aan geen van beide acties mee. ‘Stoptober’  heb ik niet nodig, want ik rook al ongeveer een kwart eeuw niet meer. En in plaats van Dry January sluit ik me liever aan bij de liturgische vastentijd: de veertig dagen vóór Pasen. Die staan in het teken van concentratie op wat wezenlijk is in het leven, en daarbij hoort het je ontzeggen van bepaalde zaken die alleen maar afleiding bieden.
Van oudsher kreeg dat vorm in bepaalde vasten- en onthoudingsregels die met eten en drinken te maken hadden: slechts één volle maaltijd, geen alcohol en andere genotmiddelen, op vrijdagen geen vlees noch vleesjus.
De kerkelijke vastenwet is in de laatste eeuw herhaaldelijk versoepeld, onder meer in 1950 en opnieuw bij de invoering van het nieuwe kerkelijk wetboek in 1983. Momenteel zijn voor katholiek Nederland nog slechts twee vasten- en onthoudingsdagen van kracht: Aswoensdag en Goede Vrijdag. Maar wat is er mooier dan in de hele veertigdagentijd bewust naar Pasen toe te leven? 

Monnikenregel
Die praktijk wordt juist ook door jongeren herontdekt, zowel in katholieke als in protestantse kring. Zij kiezen voor eigentijdse invullingen: minder of niet televisie kijken, het gebruik van sociale media beperken (Twitter-, Facebook- of Instagramvasten), meer tijd besteden aan bezinning en lectuur, een extra taak in vrijwilligerswerk op je nemen.
Dat laatste past ook heel goed bij de vroegchristelijke invulling van de voorbereiding op Pasen. Die bestond immers niet alleen uit vasten, dus uit je iets ontzeggen, maar ook uit bezinning en uit werken van barmhartigheid. Het laatste heeft eigentijdse vormen gekregen in vastenacties voor een goed doel, het eerste in extra tijd inruimen voor gebed, meditatie en lezing. 
De monnikenregel van Benedictus schreef al in de zesde eeuw voor dat elke monnik bij het begin van de veertigdagentijd uit handen van de abt een boek kreeg aangereikt, dat hij tijdens de vastentijd moest lezen. Ik heb zelf die traditie vastgehouden: ik kies voor de veertigdagentijd elk jaar een spiritueel boek en elke werkdag (op zondag wordt niet gevast) deel ik op Facebook een of meer zinnen uit dat boek die mij geraakt hebben, zodat ook anderen mee op weg kunnen gaan naar Pasen.
Vastentrommeltje
Veel oudere katholieken zullen zich uit hun jeugd een typisch fenomeen uit de veertigdagentijd herinneren: het vastentrommeltje. Dat was een trommeltje, doorgaans een blikken doos waarin koekjes, koffie, cacao of andere producten hadden gezeten. Kregen de kinderen tijdens de veertigdagentijd een snoepje of koekje, dan verdween dat in het vastentrommeltje. 
Op zondag mocht het trommeltje geopend worden en mocht er gesnoept worden, want zoals gezegd: op zondag wordt er niet gevast. Ik heb begrepen dat er ook strenge katholieke ouders waren, die hun kinderen pas op Paaszaterdag na 12 uur het trommeltje lieten openen. Als dan het hele trommeltje meteen geleegd werd, was buikpijn vaak het gevolg.
Het curieuze aan het vastentrommeltje is dat kinderen helemaal niet verplicht waren te vasten. Onder het oude kerkelijk wetboek, dat van 1917, gold de kerkelijke vastenwet alleen voor personen tussen de 21 en 60 jaar, en onder het nieuwe wetboek van 1983 geldt de onthoudingswet vanaf 14 jaar en de vastenwet tussen de 18 en de 60. Maar het was een speelse manier om kinderen te leren met beperkingen om te gaan.
Wij leven nu in een cultuur waarin elke wens onmiddellijk vervuld lijkt te moeten worden. Leren uitstellen, leren wachten, leren ons verlangen te koesteren zonder onmiddellijke vervulling, dat lijkt me een mooie uitdaging voor de veertigdagentijd. 
En daar past ook wel een eigentijds vastentrommeltje bij. Bijvoorbeeld om daar elke dag de smartphone, de iPad of de afstandsbediening van de tv enkele uren in op te bergen.